Depresja, lęki, somatyzacje

Depresja

Uznawana za najczęściej występujące zaburzenie psychiczne, a częste niedodiagnozowania wynikają z różnorodności objawów. Najbardziej typowe i w oczywisty sposób kojarzone z depresją jest obniżenie nastroju. Jednak odczuwany przez część osób smutek czy przygnębienie, u innych przybiera formę chwiejności nastrojów lub drażliwości. Nastroje te nasilane jest zaburzonym rytmem dobowym: trudnościami ze snem lub nadmierną senność. Pojawia się nadmierny apetyt lub jego brak. W depresji trudno odczuwać przyjemność, co w połączeniu z zaburzeniami nastroju wpływa negatywnie na samoocenę i wiarę w siebie, buduje apatię, spowolnienie psychoruchowe, zaburza procesy uwagi i zapamiętywania. W efekcie powstają pesymistyczne przekonania co do otaczającego świata i przyszłości, a wraz z nimi coraz silniejsze się poczucie winy, zaś w myślach obawy, tendencje rezygnacyjne a nawet samobójcze. U niektórych osób depresja przyjmuje maskę nadużywania substancji psychoaktywnych, zaburzeń odżywiania, lęków, dolegliwości bólowych, itp.

Leczenie depresji oparte jest na odpowiednio dobranej farmakoterapii i równolegle prowadzonej pomocy psychologicznej lub psychoterapeutycznej.

Lęki i nerwice

Lęk jest emocją naturalną i potrzebną do zdrowego funkcjonowania. Jednak kiedy zaczyna dominować w przeżywaniu, utrudnia a czasem je uniemożliwia. Źródła zaburzeń lękowych mogą być bardzo zróżnicowane – od lęku wbudowanego w styl odczuwania i reagowania człowieka do lęku powstałego przez konkretne zdarzenie. Odmienne są także oblicza zaburzeń lękowych. Odnaleźć to można zjawiska tak różne jak np.: fobie – strach przed czymś konkretnym, lęk paniczny – napad lęku z nieprzyjemnymi doznaniami w ciele bez sytuacji, która mogłaby go wywołać, lęk uogólniony – utrzymujący się stan napięcia, niepokoju, martwienia się, nerwica natręctw – natrętne myśli lub czynności, nad którymi trudno zapanować lub im się przeciwstawić.

Leczenie zaburzeń lękowych jest połączeniem psychoterapii i farmakoterapii, która ma na celu obniżanie napięcia lękowego.

Somatyzacje

Zaburzenia, w których na plan pierwszy wysuwają się dokuczliwe, przewlekłe dolegliwości fizyczne. Czas ich trwania i przeżywane cierpienie powodują uporczywe poszukiwanie wyjaśnień w funkcjonowaniu ciała i ponawianie wizyt u różnych specjalistów, którzy nie spostrzegają żadnej choroby wyjaśniającej uporczywe objawy. Paradoksalnie – skoncentrowanie na objawach i poczucie niezrozumienia nasilają dolegliwości i utrudniają przyjęcie wyjaśnienia, że źródło zaburzeń leży w funkcjonowaniu psychicznym. Lęk wiąże się z uproszczonym skojarzeniem: źródło w psychice = wymyślony, nieprawdziwy ból.  Tymczasem mechanizm polega w uproszczeniu na braku umiejętności lub niemożności ujawniana uczuć, potrzeb, reakcji. Napór tłumionych przeżyć zmusza psychikę do znalezienia jakiejś formy uwolnienia. Zablokowanie drogi psychicznej (przyznawanie się do potrzeb i emocji, nazywanie ich, płakanie, krzyczenie itp.) otwiera drogę dla ścieżki przez ciało (ból głowy zamiast wykrzyczenia złości, ból brzucha zamiast przyznania się do lęku itp.).

Pomocą w zaburzeniach somatyzacyjnych jest psychoterapia, niekiedy wspomagana farmakoterapią

Stres i trauma

Przewlekłe nieprzyjemne ale nieuniknione napięcia lub jednorazowe zdarzenia przekraczające swą długością trwania lub nasileniem zdolności radzenia sobie. Skutkiem mogą być krótkotrwałe i ostre lub mające bardziej przewlekły (kilkumiesięczne) odreagowania, jak zaburzenia stresowe pourazowe (PTSD). Niekiedy reakcją jest naturalny proces (żałoba), który przybiera formę wykraczającą poza powszechnie przyjęte reakcję w danym kręgu kulturowym.

Pomocą w sytuacji stresu lub przebycia traumy jest połączenie interwencji kryzysowej lub pomocy psychologicznej z farmakoterapią.

Osobowość

Osobowość składa się jednocześnie z wielu stałych elementów (struktura) i procesów, które w tych elementach zachodzą. Kształtowanie się osobowości zajmuje sporo czasu. Zaczyna się w dzieciństwie, w którym na wyposażonego w temperament i pewne indywidualne cechy człowieka wpływa otoczenie. Z owych cech i wpływów powstają doświadczenia, które w okresie nastoletnim pomagają powstać tożsamości. Przyjmuje się, że ostatecznie osobowość kształtuje się ok. 25-28 roku życia, podlegając jeszcze pewnym nieznacznym zmianom do wieku średniego. Indywidualne doświadczenia i wpływy otoczenia społecznego mogą mieć budujący lub zniekształcający wpływ na osobowość człowieka. Zaburzenia osobowości, których źródła poszukiwać można już w dzieciństwie polegają na funkcjonowaniu w sposób sztywny i utrudniający realizowanie ról społecznych i własnych potrzeb.

Pomocą w zaburzeniach osobowości jest psychoterapia.

Kryzysy rozwojowe

W ciągu życia każdego człowieka znaleźć można wyraźne okresy, stanowiące swoisty punkt graniczny w przechodzeniu do kolejnego etapu rozwojowego. Intuicyjnie wyczuwamy, że dzieciństwo, przez fakt zdobywania wielu zróżnicowanych umiejętności, jest wyraźnie naznaczone takimi okresami przejściowymi – przecież niemowlak bezdyskusyjnie różni się fizycznie, psychicznie i społecznie od przedszkolaka, a ten od np. nastolatka. Wiedza o funkcjonowaniu człowieka pozwala nam widzieć podobne okresy przejściowe w wieku dorosłym. Owe okresy przejściowe nazywane są kryzysami rozwojowymi. Z jednej strony są naturalne i potrzebne – skutkują rozwojem potencjału człowieka, z drugiej jednak są czasem swoistego osłabienia – stanowią mieszaninę intensywnych myśli, emocji doświadczeń, niekiedy bardzo nieprzyjemnych.

Pomocą w kryzysach rozwojowych może być psychoterapia, która pogłębia i poszerza rozumienie siebie.

Trudności w relacjach

Problemy w relacjach dotyczą par i małżeństw, ale także rodzica i dziecka. Trudności mają różne źródła i oblicza. Niekiedy jedna ze stron doświadcza braku satysfakcji w danej relacji, podczas gdy druga tego nie spostrzega. Niekiedy obie strony przeżywają frustrację, tkwiąc w sztywnych mechanizmach koncentrujących uwagę na sobie. Nieprzyjemne emocje, poczucie niezrozumienia, skrzywdzenia, osamotnienia skutkują oddaleniem, a to wzmacnia wymienione uczucia. Próby radzenia sobie z narastającymi trudnościami przynoszą czasem doraźną ulgę, a czasem pogłębiają kryzys. Działania na rzecz zażegnania trudności przeplatają się ze zmęczeniem i zniechęceniem, a obie strony miewają poczucie bycia ofiarą i niechętnie przyznają się do swojej części odpowiedzialności za stan relacji.

Skuteczną pomocą w sytuacji trudności w relacji jest pomoc psychologiczna dla par lub psychoterapia par.

Seksualność

Sfera seksualna jest w swej naturze złożona. Satysfakcjonująca seksualność mieści w sobie harmonię doświadczaną przez sferę fizyczną i psychiczną. Osłabienie satysfakcji, a także pojawienie się zaburzeń może być skutkiem problemów fizykalnych czy fizjologicznych, ale też psychicznych. Trudności seksualne obejmują kilka obszarów: problemy z tożsamością lub orientacją, problemy z realizacją seksualną (zaburzenia erekcji, trudności z doświadczaniem satysfakcji, oziębłość i inne), zaburzenia preferencji seksualnych (preferowanie obiektów, praktyk lub sytuacji utrudniające doświadczenie satysfakcjonującej relacji z drugą osobą). Intymność i wstyd towarzyszące opisanym trudnościom skutkują często poczuciem odmienności i lękiem przed odrzuceniem, co może wzmagać problemy w kolejnych zbliżeniach.

Pomoc polega na kontakcie z seksuologiem i/lub psychologiem w celu określenia źródła problemu i ustaleniu dalszej pracy z jednym z tych specjalistów.