Co oznacza, że ktoś ‘przekracza moje granice’?
Co oznacza, że ktoś ‘przekracza moje granice’?
Granice psychologiczne – czym właściwie są i co to znaczy, że ktoś może je przekroczyć? W psychologii to bardzo popularne i znane pojęcie jednak dla każdego może znaczyć coś innego. Warto wiedzieć, jakie sytuacje są realnym przekroczeniem granic oraz co robić, aby je wyznaczać, komunikować i w razie potrzeby obronić.
Czym właściwie są granice psychologiczne?
Wyobraź sobie sytuację z pracy – koleżanka czwarty raz w tygodniu pyta, czy zostaniesz dłużej i pomożesz jej w dokończeniu raportu, albo szef wysyła Ci wiadomości o 22.00 i oczekuje szybkiej reakcji. A może znasz taką sytuację, że brat razem z dziećmi chce przyjechać na weekend i komunikuje Ci to w piątek wieczorem, a Ty miałaś plany na słodkie nic nierobienie?
Takie sytuacje mogą wiązać się z przekroczeniem granic, czyli powodować dyskomfort, frustrację i poczucie, że czegoś bardzo nie chcesz, choć często odruchowo się zgadzasz lub pozwalasz na określone zachowanie wobec siebie, które Cię rani.
Granice psychologiczne są wewnętrzną przestrzenią – emocjonalną, czasową i mentalną. Są jakby „wewnętrznym kompasem”, czyli sygnałami z ciała, uczuciami, potrzebami i myślami w określonych sytuacjach i interakcjach z innymi. Każdy z nas może mieć inne granice w zależności od wychowania, doświadczeń, temperamentu.
Granice fizyczne są bardziej namacalne, to dystans fizyczny, jaki dzieli nas od drugiej osoby. W zależności od tego, jak kogoś dobrze znamy, w jakiej sytuacji jesteśmy nasze granice, są w innym miejscu.
Przekraczanie granic – co to oznacza w praktyce?
Granice psychologiczne warto, aby były elastyczne, abyśmy mogli reagować w zależności od sytuacji, bez nadmiernej sztywności, a jednocześnie też bez uległości. Czasami przesuniemy swoje granice świadomie, dlatego, że chcemy na coś się zgodzić, bo widzimy z tego większą korzyść lub chcemy żyć zgodnie ze swoimi wartościami, nawet jeśli coś jest dla nas niewygodne i wprowadza dyskomfort.
Przekroczenie granic może mieć wiele znaczeń, dla jednej osoby będzie to wywieranie na nią presji, aby zrobiła, to, co ktoś chce. Dla innej będzie to zgoda wbrew w sobie, aby uniknąć poczucia winy lub zawodu, dla innych przekroczenie granic będzie się wiązało z postawieniem innych na pierwszym miejscu.
Zauważanie tego, co dzieje się w swoim ciele, jak reaguje na sytuację, kiedy ktoś nas namawia na coś, a my tego nie chcemy, daje nam znać, czym jest dla nas dyskomfort związany z przekraczaniem granic.
Wymuszanie, manipulowanie, szantaż emocjonalny czy straszenie są działaniami, które przekraczają granice drugiej strony. Liczy się to, czego chce dana osoba, dobrostan drugiej strony, jej potrzeby, opinia – nie ma znaczenia.
Jednak nie zawsze rezygnacja ze swojego zdania, pierwszej opinii, komfortu na rzecz innej osoby jest przekroczeniem granic. Czasami świadomie rezygnujemy z zaspokojenia swoich potrzeb, aby budować i wzmacniać więzi, zrobić coś w myśl naszych wartości lub być w swoich oczach człowiekiem, który potrafi zauważyć i odpowiedzieć na potrzeby innych. Takie świadome działanie, pójście na kompromis, zrobienie czegoś dla kogoś współcześnie czasami jest postrzegane, jako zbyt duże poświęcanie siebie, a ma to ogromne znaczenie w budowaniu silnych relacji. Bez wzajemnych działań na rzecz innych ludzi możemy być bardzo samotni.
Dlaczego granice bywają trudne do nazwania (i obrony)?
Pierwszym krokiem do świadomego dbania o własne granice psychologiczne, jest nauczenie się swoich reakcji z ciała oraz nazywania emocji, które pojawiają się w przyjemnych i trudnych sytuacjach. Dzięki temu wiemy, co się z nami dzieje.
Granice bywają trudne do nazwania i obrony, ponieważ często ignorujemy to, co się z nami dzieje. Bywa, że przyzwyczajamy się robić, to czego chcą od nas inni, aby uzyskać ich aprobatę, uwagę, zadowolenie. Ignorujemy siebie, aby druga strona była z nas zadowolona, jednak to ma swoją cenę.
Po pierwsze ktoś może nadużywać naszej dobrej woli i pozwalać sobie na coraz więcej, a z drugiej spełniając potrzeby i zachcianki innych osób, często nie mamy już siły i energii, aby zatroszczyć się o to, co dla nas ważne.
Co możesz wtedy zrobić? (bez poczucia winy)
Kiedy ktoś robi coś, czego nie chcesz, np. pozwala sobie na dotyk, nazywa Cię w nieodpowiedni sposób, zachowuje się nieodpowiednio, masz prawo powiedzieć, że tego nie chcesz, możesz zaprotestować.
Możesz to zakomunikować w jasny i stanowczy sposób „Kiedy, tak robisz, nie czuję się z tym dobrze”, „Potrzebuję chwili dla siebie”, „Nie podoba mi się, jak zwracasz się do mnie, proszę, przestań tak mówić”.
Masz prawo do szacunku, życzliwości oraz ustalenia z drugą stroną, jak chcesz, abyś była traktowana.
Warto zadbać o spójny ton głosu, gesty i postawę ciała, kiedy komunikujemy nasze granice. Stanowcze i spokojne mówienie czego chcemy, a czego nie, pomaga zadbać o dobrą komunikację z drugą stroną. Czasami dany komunikat trzeba powtórzyć kilkukrotnie, aby druga strona zaczęła respektować nasze prośby. W innych sytuacjach potrzebne jest wyciągnięcie konsekwencji, czyli np. wycofanie się z relacji (z nachalną koleżanką), zmniejszenie ilości spotkań (z oceniającą teściową), zgłoszenie danego zachowania do określonej instytucji (mobbingującego managera do przełożonych, działu HR, czy na policję).
W przypadku trudności z odmawianiem, mówieniem swojego zdania czy komunikowaniem tego, co ważne, warto skorzystać z warsztatów i szkoleń dotyczących asertywności, które na przykładach uczą, co robić w konkretnych sytuacjach prywatnych i zawodowych.
Podsumowując
Sygnały świadczące, że ktoś przekracza Twoje granice:
- Sygnały z ciała: napięcie, zmęczenie, złość, niepokój.
- Typowe myśli: „Znowu się na to zgodziłam, choć nie chciałam”, „Mam ochotę uciec”.
- To Ty decydujesz, co dla Ciebie jest ok – nikt nie musi tego rozumieć, by to uszanować.
- Każda z nas ma prawo uczyć się granic – nawet jeśli wcześniej ich nie znała.
- Im lepiej poznasz siebie, tym łatwiej będzie Ci reagować, zanim poczujesz się zraniona lub przekroczona.
Bibliografia:
Bakiera L., Obrębska M., (2021), Blisko czy na dystans? Psychologiczne aspekty relacji międzyludzkich., Człowiek i Społeczeństwo, 51, s. 9-21.
Martin S., (2023),Zdrowe granice – zdrowe relacje., Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne (GWP), Gdańsk.
