Nieobecny ojciec, obecna matka – co dzieci widzą w ciszy?
Nieobecny ojciec, obecna matka – co dzieci widzą w ciszy?
Krzyś to 4 letni chłopiec, wychowujący się w pełnej rodzinie. Odkąd się pojawił, rodzice dobrze radzą sobie z logistyką rodzinnego życia, jak m.in. naprzemienne zajmowanie się chłopcem, odbieranie i przywożenie go z rozmaitych zajęć.
Mama cierpliwie odpowiada na pytania Krzysia, z pełnym zaangażowaniem, kontaktem wzrokowym i dostępnością. Potrafi odłożyć nie naglące sprawy, by pokazać synowi, jak ważne jest dla niej to, co ma do przekazania. Chętnie wykonują wspólnie domowe zadania, by Krzyś uczył się obowiązkowości.
Tata, zwykle udziela odpowiedzi zza ekranu telefonu lub patrząc w telewizor, nie zapewniając swojemu potomkowi pełni uwagi. Chłopiec często próbuje angażować się w domowe obowiązki wspólnie z tatą. Robi to powoli, po swojemu – dopiero uczy się, jak wkładać pranie do pralki, a naczynia do zmywarki. Od taty słyszy: „zostaw to, nie mam teraz czasu” by po chwili zobaczyć ojca, siedzącego z nosem w telefonie…
Rola ojca w życiu dziecka jest bardzo ważna w kwestii budowania poczucia bezpieczeństwa i kształtowania osobowości. Niezależnie od płci dziecka, tata stanowi kluczowy punkt odniesienia. Dla chłopców – w aspekcie tworzenia ich męskiej tożsamości, dla dziewcząt, jest prototypem pierwszej miłości i wzorem dla przyszłych relacji partnerskich.
Zarówno fizyczna, jak i mentalna dostępność ojca ma ogromny wpływ na emocjonalny, społeczny i poznawczy rozwój potomstwa. Upraszczając, to jak bardzo obecny lub nieobecny będzie tata w życiu swojego dziecka, przekładać się może na jego umiejętność regulowania emocji, poczucia wiary we własne możliwości, chęć i potrzebę eksplorowania świata zewnętrznego.
Deficyt, jaki powstaje na skutek nieobecności emocjonalnej pozostawia w sercu i historii dziecka lukę, którą bardzo trudno wypełnić.
Oblicza pustki
Nieobecność nie zawsze łączy się z fizyczną absencją, spowodowaną wyjazdem lub rozstaniem. Może zdarzyć się, że pomimo wspólnego mieszkania na co dzień, brakuje mentalnej łączności, ponieważ rodzic jest chłodny, nieobecny, skoncentrowany na sobie.
Ta bierna postawa może mieć różne oblicza. Od braku umiejętności lub chęci uczestniczenia w życiu uczuciowym członków rodziny: brak żywego i szczerego zaangażowania w świat dziecka, ignorowanie, uzależnienia, brak emocjonalnej dojrzałości, ale i uciekanie od rodziny w swój własny mikroświat. Mimo, że każdy – dla zdrowia psychicznego – powinien mieć przestrzeń wyłącznie dla siebie, to równie istotne jest zarezerwowanie czasu dla rodziny. Bez telefonu, bez komputera, bez połączeń z pracy.
Przeczytaj także: „Więź matki i dziecka – jak ważna jest ta relacja?”
Samotność w duecie
Gdy mężczyzna jest nieobecny, niemal cała odpowiedzialność za emocjonalne i fizyczne zaopiekowanie się dzieckiem spada na matkę. Pełni funkcję troskliwego opiekuna i silnego autorytetu. Staje się dla dziecka jedynym filarem bezpieczeństwa, do którego może i chce się ono zgłaszać w trudnych momentach.
W efekcie, kobieta boryka się z przeciążeniem, prowadzącym do frustracji, problemów emocjonalnych, wyczerpania fizycznego i pogorszenia jakości relacji partnerskiej.
Bardzo często matki starają się rekompensować dziecku nieobecność drugiego rodzica. Tego deficytu nie da się jednak wypełnić. Niezależnie, jak wielki wysiłek i miłość włoży w opiekę nad dzieckiem, trudno będzie jej stworzyć męski wzorzec. Nawet, gdy w dłoń chwyta śrubokręt, przyuczając syna do skręcania mebli, zabraknie pewnych doświadczeń, naturalnie wynikających z relacji z ojcem. Ich wspólnej zabawy, męskich rozmów o życiu, nauki radzenia sobie z trudnościami.
Przeczytaj także: „Nadmierna opiekuńczość matki: miłość a przestrzeń dla dziecka”
Konsekwencje niedostępności
Krzyś, słysząc od taty, że nie ma czasu na wspólne wykonywanie obowiązków domowych, a później widząc go, jak scrolluje telefon – mimo że nie uchwyci tego świadomie i nie powie tego wprost – uzna, że tata czasu nie ma konkretnie dla niego. Chłopiec poczuje, że nie jest tak ważny, jak telefon, komputer czy praca i nie zasługuje na uwagę, więc musi się starać bardziej. W efekcie, Krzyś czuje się wadliwy i niegodny miłości tak ważnej dla niego postaci. Prezentuje obniżone poczucie własnej wartości, niskie poczucie sprawczości, problem z zaufaniem i budowaniem relacji.
Mimo, iż dzieci nie mówią o tym głośno, silnie przeżywają niedostępność ojca. Brak uważności na potomstwo może stać się dla nich źródłem poczucia odrzucenia, lęku, głębokiego smutku i tęsknoty. Może generować żal, wpływający bezpośrednio na samoocenę – dziecko, które zauważa, że rodzic nie traktuje go priorytetowo, bezgranicznie ufa tym przekonaniom. Nierzadko pojawia się refleksja: „Jestem beznadziejny, dlatego rodzic nie chce spędzać ze mną czasu”.
Brak męskiego wzorca w życiu dziecka może także wpływać na trudności z określaniem swoich ról społecznych w przyszłości, ale i szereg innych konsekwencji psychologicznych. Oto kilka z nich:
- Matka, starająca się rekompensować nieobecność ojca, może przejawiać cechy nadopiekuńczości, co utrudni chłopcu wejście w dorosłość i budowanie zdrowych relacji
- Dziewczynka, może w przyszłości wchodzić w związki z niedostępnymi emocjonalnie mężczyznami, łaknąć ich atencji i miłości, dążąc do aprobaty za wszelką cenę
- Chłopiec, budując swoją własną rodzinę, może nieświadomie powielać schemat, uciekając od najbliższych tak, jak robił to jego ojciec
- Przejawianie braku ufności wobec otoczenia
- Niskie poczucie własnej wartości
Niedostępność ojca może na długo odcisnąć piętno na dziecku. Świadomość problemu, zagwarantowanie poczucia bezpieczeństwa i troski, dostęp do osób nadających męski wzorzec oraz otwartość, mogą pomóc mu poradzić sobie z tą sytuacją.
Często nie sama nieobecność fizyczna rani najmocniej. Najtrudniej jest, gdy zabiega się o uwagę i spotyka z odrzuceniem. Tylko przez ciepłą troskę, żywe zainteresowanie i otwarte rozmowy można sprawić, że absencja drugiego rodzica przestanie być dla dziecka źródłem bólu. Zamiast tego będzie stanowić przestrzeń na budowanie wewnętrznej siły i odporności emocjonalnej.
Jak obserwacje takiej relacji między rodzicami wpływają na sposób postrzegania i budowania miłości przez dzieci? Ten wątek poruszymy, w kolejnym artykule.
